خلبان شدن آرزوی خیلی از کودکان است. اگر از چند کودک بپرسید که دوست داری وقت بزرگی شوی چکاره شوی، تعدادی از آنها بی درنگ می‌گویند: خلبان. اما آیا مسیر خلبان شدن هم مثل بقیه شغل‌هاست یا یک سری تفاوت‌ها دارد؟ در این مقاله قصد داریم توضیح دهیم که چطور می‌توان خلبان شد و چه مسیری برای اینکار پیش رویتان قرار دارد. اگر شما هم به این شغل جذاب علاقه دارید، با ما تا پایان مطلب همراه باشید.
گرایش‌های مختلف رشته خلبانی
در ایران خلبانی با سه گرایش در دانشگاه تدریس می‌شود: خلبانی، ناوبری هوایی و مراقبت پرواز. هر کدام از این گرایش‌ها مسیر تحصیلی خودش را دارد که در ادامه به صورت جزئی آنها را توضیح خواهیم داد:
✔ گرایش هوانوردی: اگر قصد دارید خلبان هواپیماهای مسافری، جت و انواع هلیکوپتر شوید، باید این گرایش را انتخاب کنید.
✔ ناوبری هوایی: در این گرایش، اصول و فنون ناوبری، هدایت هواپیما در آسمان و مسیریابی به شما تدریس می‌شود تا آماده کمک خلبانی و آموزش در این زمینه شوید.
✔ موقعیت پرواز: در این گرایش نیز کنترل و هدایت ترافیک هوایی که متخصصان مشغول در فرودگاه‌ها باید از آن اطلاع داشته باشند به شما آموزش داده می‌شود.
💡 نکته مهم این است که بدانید هر کدام از این گرایش‌ها هنگام تحصیل خودش به چند شاخه تبدیل می‌شود. برای مثال اگر بخواهید در رشته هوانوردی گرایش هلیکوپتر ادامه تحصیل دهید، تمام آموزش‌های شما به سمت این مدل خلبانی پیش می‌رود.
مراحل و شرایط اختصاصی خلبانی غیرنظامی چیست؟
برای تبدیل شدن به خلبان غیر نظامی هم می‌توانید از دوره‌های آموزشی مخصوص استفاده کنید که شامل گذراندن یک سری آموزش‌ها و اخذ یک سری گواهینامه‌ها است هم اینکه وارد مدرسه خلبانی شده و به صورت دانشگاهی در این مسیر گام بگذارید. در هر دو حالت داشتن شرایط زیر ضروری است:
✔ حداقل 18 سال تمام برای شروع آموزش‌ها، 23 سال برای کاپیتانی
✔ داشتن حداقل مدرک تحصیلی که همان دیپلم دبیرستان است
✔ داشتن مدرک زبان
✔ اخذ گواهی سلامت؛ به‌خصوص تاییدیه چشم پزشک، گوش و دندان
✔ گذراندن آزمون‌های اختصاصی ورود به مدرسه خلبانی
✔ به جز این داشتن یک سری ویژگی‌های شخصیتی نیز برای خلبان شدن ضروری است که شامل موارد زیر می‌شود:
✔ توانایی تصمیم‌گیری در شرایط اضطراری و دشوار
✔ داشتن ارتباط، مهارتی موثر؛ بخصوص مدیریت کار تیمی
✔ توجه بالا به ریز جزئیات و داشتن تمرکز
✔ توانایی سازگاری با شرایط مختلف و مسئولیت پذیری بالا
گواهینامه‌های خلبانی مسافری
برای اینکه خلبان غیرنظامی شوید لازم است که دوره‌های زیر را بگذرانید و گواهینامه‌های مرتبط هر کدام را اخذ کنید:
✔ PPL (Private Pilot License): پایه‌ای‌ترین دوره برای آموزش پرواز با هواپیمای آموزشی
✔ CPL (Commercial Pilot License): مرحله حرفه‌ای پرواز که بعد از PPL آغاز می‌شود
✔ IR (Instrument Rating): مجوز پرواز در شرایط نامساعد که یک مرحله تخصصی آموزش خلبانی است
✔ ATPL (Airline Transport Pilot License): بالاترین سطح آموزش حرفه‌ای پرواز است که به شما مجوز پرواز در خطوط هواپیمایی مسافربری را می‌دهد.
شرایط ورود به رشته خلبانی
بغیر از شرایطی که نام بردیم و هر متقاضی ورود به رشته خلبانی باید آنها را داشته باشد تا بتواند وارد این رشته حساس شود، مسیر ورود به دو شکل پیش روی شماست:
آزمون سراسری: اگر مدرک دیپلم ریاضی یا تجربی با معدل بالا دارید، باید در آزمون سراسری ورود به رشته خلبانی شرکت کنید. با قبولی در این آزمون وارد دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری می‌شوید که به صورت اختصاصی رشته خلبانی نظامی و البته مسافری درس می‌دهد.
استفاده از مراکز آموزش خلبانی: یک سری مراکز دیگر هم هستند که با ورود به آنها می‌توانید خلبان مسافربری شوید. مرکز آموزش خلبانی ایران، مرکز آموزش خلبانی آرتاکیش، مرکز آموزش هوایی هما، مرکز آموزش خلبانی و علوم هوانوردی معراج و مرکز آموزش خلبانی بوتیا ماهان جزو این موسسه‌ها هستند.
دروس رشته خلبانی
دروسی که برای خلبان شدن باید بگذرانید شامل موارد زیر است:
کامپیوتر و برنامه‌نویسی مقدماتی و پیشرفته، استاتیک، ارتعاشات عمومی، دروس تخصصی مهندسی برق، شناخت موتور هواپیما، اصول هوانوردی، سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی هواپیما، هواشناسی، ناوبری هوایی، ایمنی پرواز، دینامیک عمومی، آیرودینامیک عمومی، الکترونیک عمومی، فیزیولوژی هوایی، انتقال حرارت عمومی، مکانیک پرواز کاربردی، پرواز تخصصی نظامی و قوانین و مقررات هوانوردی.
شرایط رشته خلبانی برای خانم‌ها
ورود به دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری به خاطر اینکه دانشگاهی نظامی است، تنها برای آقایان امکان‌پذیر است. با این حال اگر خانمی بخواهد وارد رشته خلبانی شود هیچ محدودیت دیگری برای او وجود ندارد و می‌تواند در مدارس خلبانی آرتا کیش، مرکز آموزش خلبانی معراج و مرکز آموزش هوانوردی پارسیس ثبت‌نام کرده و مانند آقایان همان مراحلی که آقایان باید طی کنند را پشت سر گذاشته و خلبان شوند. برای مثال شرایط پزشکی که شامل یک سری چکاپ کلی برای زنان و مردان یکسان است. این شرایط شامل موارد زیر است: نوار مغز، قلب، بینایی سنجی، شنوایی سنجی، آزمایش خون و ادرار.
مراحل و شرایط اختصاصی خلبان نظامی چیست؟
خلبانی نظامی به خاطر شرایط ویژه‌ای که دارد نیازمند داشتن شرایطی است که باید علاوه بر شرایط عمومی و اختصاصی داشته باشید:
✔ داشتن تابعیت ایرانی، عدم سوء پیشینه، تعهد به پاسداری از تمامیت ارضی کشور، داشتن حداکثر 22 سال، داشتن معدل کتبی
✔ دیپلم ریاضی و تجربی بالاتر از 15، پذیرش در آزمون و مصاحبه اختصاصی و داشتن سلامت کامل جسمی و روانی.
چگونه خلبان جنگنده شویم؟
✔ برای اینکه خلبان جنگنده شوید، کافی است مراحل زیر را پشت سر بگذارید:
✔ ثبت نام و قبولی در آزمون ورودی دانشگاه (دانشگاه افسری نیروی هوایی)
✔ پذیرش در مصاحبه اختصاصی
✔ گذراندن دوره‌های عمومی خلبانی و اخذ گواهینامه‌های مرتبط با آن
✔ فارغ‌التحصیلی و خدمت در ارتش جمهوری اسلامی ایران
هزینه خلبان شدن چقدر است؟
برای خلبان شدن هزینه زیادی باید پرداخت کرد. اگر چنانچه در دانشگاه پذیرفته شوید، هزینه آموزش شما رایگان است؛ زیرا بعد از آن تعهد خدمت در ارتش را خواهید داشت. با این حال اگر مدارس آموزشی را برای خلبان شدن انتخاب کنید، باید برای گذراندن هر مرحله و اخذ هر مدرک مقداری هزینه بپردازید که سرجمع از 100 میلیون تا یک میلیارد برآورد می‌شود.
این هزینه‌ها شامل: گذراندن دوره‌های تخصصی و اخذ گواهینامه‌ها، هزینه‌های مربوط به اخذ گواهی پزشکی، کتاب‌ها و دیگر آزمون‌های جانبی می‌شوند.
هزینه آموزش خلبانی فوق سبک به خاطر اینکه دوره‌ها کمی سبک‌تر است مقدار کمتری دارد. برآورد کلی هزینه آموزش خلبانی فوق سبک را در جدول زیر آورده‌ایم:
✔ هزینه تخمینی دوره خلبانی ورزشی: 4500 دلار
✔ هزینه تخمینی دوره خلبانی شخصی (PPL): 3750 تا 8750 دلار
✔ هزینه تخمینی دوره خلبانی تجاری (CPL): بیشتر از 9000 دلار
خلبانان چه وظایفی دارند؟
خلبانان در هر مرحله از پرواز خود، چه پیش از آن چه بعد از روی زمین نشاندن هواپیما یک سری وظایف دارند که شامل موارد زیر می‌شود:
✔ پیش از پرواز: خلبان باید پیش از پرواز به درستی از سلامت تمام سیستم‌های هواپیما اطمینان یابد. همچنین وضعیت مسیر هوایی و اوضاع آب و هوا را به خوبی بررسی کند. در نهایت مدارک مانند اطلاعات مسافران و البته اوضاع سوخت نیز باید بررسی شود.
✔ در حین پرواز: خلبان در حین پرواز باید سیستم هدایت را هر لحظه با دقت بررسی کند، سیستم‌های هواپیما را با دقت رصد کند، با برج مراقبت ارتباط داشته باشد و اگر شرایط اضطراری پیش آمد بتواند اوضاع را کنترل کند.
✔ بعد از پرواز: هنگام فرود لازم است خلبان به طور دقیق ایمنی پرواز را رعایت کند، گزارش‌های پروازی را با دقت تکمیل و تحویل دهد و بعد از فرود نیز از سلامت تمام سیستم‌های هواپیما اطمینان یابد.
بهترین دانشگاه خلبانی در ایران کجاست؟
در ایران تعدادی دانشگاه خلبانی با کیفیت آموزشی بالا وجود دارد که تعدادی از آنها شامل موارد زیر است:
✔ دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری که البته یک دانشگاه نظامی است و در تهران قرار دارد.
✔ دانشکده صنعت هواپیمایی کشوری واقع در فرودگاه مهرآباد تهران.
✔ آموزشگاه هما، آموزشگاه آرتاکیش و آموزشگاه معراج که همگی از بهترین انواع مدرسه خلبانی خصوصی ایران هستند.
تجربه دکتر میثم شکری‌ساز در مورد شرکت در دوره خلبانی
میثم شکری‌ساز که از متخصصان حیطه هوایی کشور است، تجربه خود را در مسیر خلبان شدن در اختیار ما قرار داده است:
برای اینکه بتوانید یک خلبان حرفه‌ای شوید، ابتدا لازم است یک مدرسه خلبانی مناسب پیدا کنید. در این مدرسه شما دوره‌های مقدماتی (PPL Private Pilot License) در طول 6 الی 12 ماه، دوره خلبانی تجاری (CPL Commercial Pilot License) که 1.5 تا 2 سال طول می‌کشد و البته دوره خلبانی حمل و نقل هوایی (ATPL Airline Transport Pilot License) که مدت زمان آن 3 الی 4 سال است را پشت سر می‌گذارید و در نهایت یک خلبان حرفه‌ای خواهید شد.
سوالات متداول
1- دوره خلبانی چند سال طول می‌کشد؟
دوره خلبانی به طور کلی تا 4 سال طول می‌کشد.
2- مشکلات زندگی خلبانی چیست؟
زندگی خلبانی نیز با چالش‌هایی روبروست که شامل هزینه‌های بالای آموزش، تاخیرهای طولانی در پرواز، ساعات کاری نامنظم، فشار روانی و استرس و فشارهای جسمی و فیزیکی خلبانی است.
3- ساعت و محل کار خلبان کجاست؟
محل کار خلبانان همان کابین و فرودگاه است و ساعت کار از 70 دقیقه قبل از پرواز تا نیم ساعت بعد از پرواز است.
4- نحوه استخدام خلبانان چگونه است؟
اگر قصد دارید به صورت خلبان استخدام شوید ابتدا باید وارد دانشگاه شهید ستاری شوید، سپس شرایط احراز و صلاحیت علمی و عملی را کسب کنید و در نهایت بعد از فارغ‌التحصیلی به خدمت ارتش در آیید.
